Wat is het museum? Als het zijn deuren niet kan openen
Welke toevoeging heeft het museum nog als je er niet heen kan om de kunst te bekijken? Studio-deelnemer Frederique van Reij is senior educator bij het Rijksmuseum en geeft je een interessant inkijkje in het online museum en de nieuwe relatie tussen museum en bezoeker.
Een online museum is geen vervanging. Als dat waar zou zijn, dan is Spotify een vervanger voor het concertgebouw en Netflix voor het theater.
Welke waarde heeft het museum nu het publiek er niet meer heen kan? Er geen ellenlange rijen meer op het Museumplein staan? Welke toevoeging heeft het museum nog als je er niet heen kan om de kunst te bekijken? Studio-deelnemer Frederique van Reij is senior educator bij het Rijksmuseum en geeft je een interessant inkijkje in het online museum en een paar tips welke online musea de moeite waar zijn.
Het wordt langzaam duidelijk dat terugkeren naar een situatie zoals we die kenden onmogelijk is. Musea worden door Corona aangemoedigd creatief met de situatie om te gaan. Onder het mom ‘als jij niet naar het museum kan komen, dan brengen we het museum naar jou’, lanceren musea wereldwijd online initiatieven. De een succesvoller dan de ander: van schokkerige Facebooklive-tours, naar volledige websites met ontelbare mogelijkheden voor thuisvermaak en -verdieping voor jong en oud (zoals bijvoorbeeld de website van het MoMA in New York en mijn eigen werkgever het Rijksmuseum). Langzaam ontdekken zij in deze weken dat het online museum ontelbaar veel mogelijkheden kent.
Een interessante bijvangst van deze ontwikkeling is dat het online museum de relatie met het publiek verandert. Het museum veronderstelt namelijk dat mensen altijd naar hen toe komen. Dat is een heel statische en eenzijdige relatie. Het museum moet nu naar de mensen toe, wil het van betekenis blijven. Eigenlijk past die wederzijdse relatie veel beter in deze tijden. Want is het niet veel fijner om kunst, die voor velen hoogdrempelig is, te onderzoeken, ervaren en beleven in je eigen omgeving? Is het bereik niet veel hoger als je daadwerkelijk het museum naar mensen toe kan brengen, in een online omgeving? Je kan deze online omgeving aanpassen aan alle eisen en wensen van verschillende doelgroepen. Het biedt zelfs mogelijkheden om het museum toegankelijk te maken voor mensen die fysiek niet in staat zijn om te komen, maar wel behoefte hebben aan de verhalen en de ervaringen die gedeeld worden in de museumzalen.
Hierbij loert een gevaar. Het risico dat er betekenissen aan kunstwerken worden gekoppeld die de kunstenaar nooit zelf bedacht heeft, ligt voor de hand. Maar in de veiligheid van jouw eigen huiskamer maakt dat niet uit. Niemand zegt daar wat jij wel of niet als betekenis aan kunstwerken kan koppelen. Wat jij voelt, ziet of opvalt. Het is jouw waarheid, en die is net zo waardevol als die van een ander.
Ik hoor je denken: nothing beats the real stuff. Kunst kan je alleen in zijn puurste vorm ervaren als je er echt voor staat. Dat is dus juist het punt. Een online museum is geen vervanging. Als dat waar zou zijn, dan is Spotify een vervanger voor het concertgebouw en Netflix voor het theater. Het is geen kwestie van het een of het ander, maar een kwestie van en/en. Wij staan straks weer gewoon – op 1.5 meter afstand weliswaar – oog in oog met Rembrandts werk. En alleen samen met rondleiders, in tekstbordjes of via een audiotour kun je ontdekken of jouw waarheid ook een universele waarheid is. Alleen als je in werkelijkheid voor het kunstwerk staat, als je het ervaart, ruikt, ziet, hoort (en kon je het maar voelen…) gebeuren dingen die je nooit via een scherm zouden plaatsvinden.
Juist nu kunnen musea duurzame relaties aan gaan met het publiek. Juist in ingewikkelde tijden biedt kunst troost en geven bijbehorende verhalen betekenis aan emoties die mensen nu voelen. Het inspireert, troost, verbindt en brengt mensen met elkaar in gesprek, online en offline. Dus ik hoop dat musea deze online initiatieven blijven omarmen en ruimte geven om er nog veel meer te maken. Ook als straks het museum weer open is.
Meer weten over ons opleidingstraject STUDIO? Klik hier.
Welke online musea zijn de moeite waard? Frederique’s favorieten (in random order, want musea moeten niet concurreren):
- De website van het MoMA: inclusief free online courses. Ik was ook fan van Teach Art from Home, met hands on activities: Bekijk ook vooral hun YouTube kanaalvoor alle tutorials.
- De Tate in Engeland heeft een vergelijkbaar YouTube-kanaal. Ik was ook fan van de introductie op de tentoonstelling die nu NIET te zien is, over Andy Warhol: Best 7 minutes to spend on a Monday morning.
- Het Rijksmuseum heeft al hun online materiaal verzameld op een pagina. Met online tutorials op YouTube van museumdocenten, maar ook een link naar de podcast en een audio-beleving van de Nachtwacht (aanrader, en niet stiekem de ogen openen!). Andere musea bundelen nu ook hun online materiaal op een pagina, zoals het Van Gogh Museum en Museum Boijmans van Beuningen.
- Van alle online tours in Nederland vond ik die van het Noordbrabants Museumeen van de leukste. Lucas de Man loopt door een leeg museum en spreekt per afdeling met iemand van het museum. Hulde aan Machiel, die in gebarentaal ons een hart onder de riem steekt.
