TV NL EN

Naaktbeelden uploaden is zo gedaan, verwijderen een stuk lastiger

Door
Live Journalism
In Samenwerking met

Artikel – Het uploaden van seksueel getinte beelden is eenvoudig, maar het verwijderen ervan is enorm lastig. Pornowebsites, social media-platforms en de politie: iedereen heeft een puzzelstukje in handen maar niemand het hele plaatje. Het effect op slachtoffers is lange tijd onderschat.

Nina* is 14 als ze tijdens een drankspelletje met vrienden een seksueel getinte opdracht uitvoert. Gewoon voor de grap, vrienden onder elkaar. Maar het wordt gefilmd. Als Nina de volgende dag op school komt blijkt een groot deel van haar vrienden, haar klas en zelfs docenten de video gezien te hebben. Ze wordt uitgelachen, nagekeken op het schoolplein en het is roddelvoer voor haar omgeving. “Mensen reden zelfs langs mijn huis en riepen me allerlei verwensingen toe. Ik was in shock. Hoe was dit zo erg uit de hand gelopen?” Nina gaat met hoop het weekend in en denkt dat de aandacht vanzelf overwaait. Het blijkt valse hoop. 

Pornowebsites

Binnen een week verschijnt de video op allerlei sociale mediakanalen en pornowebsites. Als een kennis uit het buitenland haar zelfs belt over de beelden wordt het haar te veel. Ze voelt zich angstig en gaat niet meer naar school. Maandenlang blijft ze geconfronteerd worden met de video en negatieve reacties. Haar schoolresultaten lijden eronder. Dat jaar blijft Nina zitten. Uit alle macht probeert ze oplossingen te vinden om het beeldmateriaal online te verwijderen, jarenlang, zonder resultaat.

Het zonder toestemming breed delen van seksueel getint beeldmateriaal via sociale media en op pornowebsites komt steeds vaker voor. Eind 2018 deed de politie nog een oproep om helemaal te stoppen met het versturen van naaktbeelden. Dat jaar melden zich elke dag minstens drie nieuwe slachtoffers van uitgelekte erotische foto’s. Vooral over de groep minderjarigen die het materiaal doorstuurt, maakt politie zich grote zorgen omdat ze de gevolgen niet overzien.

Dit gaat regelmatig gecombineerd met persoonsgegevens. Met soms dramatische gevolgen voor slachtoffers. Afgelopen januari maakte de 13-jarige Desteny uit Zuidoost een eind aan haar leven nadat een filmpje waarin ze seksuele handelingen verricht rondging op sociale media. Hoewel het soms lukt beelden tijdelijk te wissen, of van één bepaalde site af te halen, duiken beelden later vaak weer op. Slachtoffers leven met de angst dat shaming elk moment weer kan beginnen.

De moeder van Desteny deed eerder bij AT5 haar verhaal om anderen te waarschuwen voor de gevolgen van online shaming.
Verantwoordelijkheid

Onduidelijk is bij wie de verantwoordelijkheid ligt om het ongewenst uploaden van beelden tegen te gaan en gelekte naaktbeelden te verwijderen. Pornowebsites nemen vaak pas hun verantwoordelijkheid bij klachten, een social media platform als Facebook, zegt hun best te doen maar wijst op ontbrekende regelgeving, en de politie kampt met capaciteitsproblemen. In de strijd tegen exposing heeft iedereen een puzzelstukje in handen maar niemand het hele plaatje. Ondertussen blijven slachtoffers met angst en onzekerheid achter. 

Het is echt niet zo moeilijk voor bedrijven om beelden te wissen, het is alleen een kwestie van verantwoordelijkheid nemen

WILLEM VAN LYNDEN, STICHTING STOP ONLINE SHAMING

“Staat een filmpje eerst op één pornowebsite, is het vrij snel daarna ook op veel andere websites te vinden. Ze kopiëren elkaar allemaal”, zegt Willem van Lynden, jurist bij MediaMaze en woordvoerder van stichting Stop Online Shaming (SOS). Na jaren van radeloosheid kwam Nina bij het bedrijf van Van Lynden terecht. 

“Een langlopend traject”, zegt Van Lynden. “We moeten mailen met elke site waar de video op verschijnt dat het zonder toestemming is geüpload. Soms haalt een site het meteen eraf. Maar het kan ook dat het slachtoffer moet bewijzen dat er geen toestemming is gegeven. Dit is erg ingewikkeld, want hoe laat je achteraf zien dat iets ongewenst is geüpload?”

Hij vervolgt: “Daarnaast hebben we ook veel te maken met anoniem geregistreerde websites. Obscure sites die op grote schaal auteursrechten schenden en geen enkel werk maken van controleren van toestemmingen en leeftijdsgrenzen. Beelden op deze sites zijn grotendeels illegaal. Al hebben ze een contactformulier, dan komt er geen antwoord.”

Pornhub

Het is niet onmogelijk beelden te verwijderen: een aantal maanden terug stopten VISA en Mastercard met hun betalingssysteem op Pornhub, nadat de site was beschuldigd van het plaatsen van video’s met kindermishandeling en gedwongen seks. In de weken erna heeft de pornosite bijna 80 procent van al hun content verwijderd. Miljoenen video’s waarvan ze niet de juiste toestemming van konden vinden. Van Lynden: ‘Het is echt niet zo moeilijk voor bedrijven om beelden te wissen, het is alleen een kwestie van verantwoordelijkheid nemen.’

Het commerciële bedrijf Leakserv helpt slachtoffers ook bij het verwijderen van online beeld. Afgelopen jaar heeft het bedrijf 10 miljoen beelden verwijderd. Pr-manager Tessa de Jong: “Offline halen kan zeker, dit gebeurt 93% van de tijd binnen 24 uur’. Maar dit is geen garantie dat het daarna weer wordt geüpload. ‘’Soms is het een kwestie van jaren aanhouden.”

Sommigen slachtoffers zijn al drie jaar klant bij hen. Voor een maandelijks abonnement van 69 euro staat het bedrijf cliënten bij. De Jong: “Dit klinkt veel, maar het is intensief werk. We zijn dagelijks bezig met grote hoeveelheden mailtjes sturen naar websites, voor maar één klant. En in het geval van wraakporno, als de dader beelden blijft uploaden, ben je nog langer bezig.” Bovendien is 69 euro per maand lang niet voor iedereen betaalbaar. De Jong: “Wij lobbyen dan ook voor een subsidieregeling voor slachtoffers.”

Afgelopen jaren zagen ze het aantal aanvragen groeien. Een Nederlandse politicus die werd afgeperst met seksueel beeldmateriaal klopte bijvoorbeeld bij hen aan. Tessa de Jong: ‘De seksbeelden waren binnen drie uur op dertig illegale websites te zien. Binnen twee maanden hebben we alles weg gekregen.” Bij anderen gaat het minder voorspoedig; een slachtoffer verloor haar telefoon. Leakserv heeft veel foto’s kunnen verwijderen. Maar er blijven nieuwe privé-naaktbeelden online verschijnen. Ze is al drie jaar klant bij hen.

Er hangen regelmatig slachtoffers bij ons aan de telefoon die zeggen: ik ben weggestuurd bij de politie omdat ik zelf de naaktfoto’s heb gemaakt

ARDA GERKENS, EXPERTISEBUREAU ONLINE KINDERMISBRUIK
Privacy

Wettelijk gezien mag je niet zomaar een naaktfoto van een 16-jarige klasgenoot doorsturen. Het probleem is dat het bijna altijd onbekend blijft wie het als eerste stuurde. En via WhatsApp kun je niet zomaar in iedereens berichten kijken: het is end-to-end encrypted. Van Lynden: ‘We hameren altijd terecht op meer privacy. Maar dit is de keerzijde. Niemand kan reguleren wie wat verstuurt, want het is versleuteld.’ 

De woordvoerder van Facebook Benelux reageert dat het belangrijk is om rekening te houden met de verschillen tussen privé-berichten en berichten op openbare sociale media. Hun berichtenservice WhatsApp is privé. ‘WhatsApp-berichten zijn end-to-end versleuteld, maar we reageren wel op specifieke verzoeken van wetshandhavers, in overeenstemming met toepasselijke wetgeving en beleid. WhatsApp verwijdert elke maand ongeveer 300.000 accounts die ervan worden verdacht beelden van kinderuitbuiting te delen.’ 

Facebook, waar WhatsApp, Messenger en Instagram onder vallen, hoopt ‘op een consistent regelgevingskader op hoger niveau […] om seksueel misbruik van kinderen online te bestrijden.’ 

Chat-App Telegram en pornowebsite YouPorn/PornHub reageerden niet op onze vraag om een reactie. 

De seksbeelden waren binnen drie uur op dertig illegale websites te zien. Binnen twee maanden hebben we alles weg gekregen

TESSA DE JONG, LEAKSERV
Kinderporno

Voor mensen onder de 18 kunnen zowel Van Lynden als De Jong niks doen. Foto’s of video’s die minderjarigen online willen verwijderen mogen zij niet bekijken: het bekijken van kinderporno is strafbaar. Terwijl dit juist een kwetsbare groep is waar exposing en shaming veel voorkomt. Wel kunnen ze aangifte doen. 

Maar ook dit is niet altijd een oplossing om beelden weg te krijgen. De politie verwijdert in principe zelf geen beelden. Amsterdamse jeugdagent Cindy Schuls: “Er is geen protocol dat als een slachtoffer zich meldt dat we dan beelden weg moeten halen.” Daarnaast is er het welbekende capaciteitsprobleem. Wel verwijst de politie slachtoffers door naar hulporganisaties.

Bijvoorbeeld naar Helpwanted.nl, een website van de stichting Expertisebureau Online Kindermisbruik (EOKM). Zij hebben korte lijntjes met platforms als Snapchat, TikTok en Facebook, zodat beelden worden weggehaald. Directeur Arda Gerkens: “Er hangen regelmatig slachtoffers bij ons aan de telefoon die zeggen: ik ben weggestuurd bij de politie. Ik kan geen aangifte doen, omdat ik die naaktfoto’s zelf gemaakt heb. Ik ben zelf strafbaar, want ik heb kinderporno gemaakt. Dus het is mijn eigen schuld.” Wettelijk gezien valt het maken een naaktfoto van jezelf als je minderjarig bent onder kinderporno.  

Geen uitweg

Ondertussen blijven slachtoffers zitten met hun leed. Volgens Van Lynden moet er zo snel mogelijk een technologische oplossing komen tegen het makkelijk uploaden van seksbeelden en het probleemloos doorsturen op sociale media. Hij ziet de schade die online shaming berokkent bij zijn cliënten. “Ook als het lukt om naaktbeelden te wissen, leven mensen in constante angst dat het weer ergens anders opduikt.” 

Zo ook bij Nina. Uiteindelijk is het gelukt de beelden en haar persoonsgegevens van pornowebsites af te halen. Haar seksvideo is nu al een jaar lang nergens opgedoken. De vrees dat dit wel gebeurt blijft: “Ik werd enorm onzeker, was niet meer echt mezelf.” Ze verhuisde naar een andere stad, begon een nieuw leven. Maar ook nu nog heeft de gebeurtenis impact. “Bij een nieuwe relatie ben ik terughoudend in het begin. En ik denk wel drie keer na voordat ik een datingapp download: ga ik dan mijn echte naam gebruiken, wat als iemand me toch herkent van die video?”

Voor nu betekent het dat er voor veel slachtoffers een lastige zoektocht is om gelekte beelden te verwijderen. Meerderjarigen kunnen bij bedrijven zoals van Lynden en De Jong terecht, maar dan moeten ze hen wel weten te vinden en de financiële capaciteiten hiervoor hebben. 

*De naam Nina is gefingeerd; haar echte naam noemen we niet uit privacy-overwegingen. 

Lees meer

Online seksuele intimidatie

2021: Onderzoek naar online seksuele intimidatie onder jongeren in Amsterdam Naaktfoto’s die in verkeerde handen vallen kunnen verstrekkende gevolgen hebben voor jongeren: online exposing, shaming, sextortion en in de ergste gevallen onvrijwillige seks. Door sociale media is uitbuiting met beeldmateriaal naar minder zichtbare plekken verplaatst en neemt het toe. Hoe ziet de weg van onschuldig

Meer Info