Gemist? Video's komen op De Balie TV en De Balie Vimeo. Harry Mulisch, Hannah Arendt en Abel Herzberg verdiepten zich alle drie in de ultieme manifestatie van het kwaad: de holocaust en specifieker, het proces Eichmann. Dit proces was een van de meest invloedrijke processen van de vorige eeuw. Het veranderde het denken over daderschap en onze ideeën over het kwaad. Tijdens dit programma kijken we wat deze beroemde werken ons nu vertellen over daderschap en over goed en fout. We gaan met o.a. Abram de Swaan en Miriam Rasch in gesprek over hoe het kwaad zich manifesteert, hoe mensen tot kwade daden komen en waarom men Eichmann lange tijd wilde zien als een 'gewone' man die slechts bevelen opvolgde. Arendt en Mulisch beschreven de banaliteit van het kwaad, ze zagen het ‘gewone’ van Eichmann en beschreven hem als iemand die die onder bepaalde omstandigheden bepaalde bevelen opvolgde. Ook Herzberg zag een gewone man en veranderde door het proces net als Mulisch van mening, beide zagen ze Eichmann niet als reïncarnatie van het kwaad. Toch verschilde Herzberg op een belangrijk punt van mening met Mulisch, hij zag Eichmann wel degelijk als een overtuigd nazi en niet slechts als iemand die gehoorzaamde op bevel is bevel. Tijdens deze avond dienen de werken van Mulisch’ De Zaak 40/61, Arendts Eichmann in Jeruzalem: de banaliteit van het kwaad en Herzbergs Eichmann in Jeruzalem als achtergrond van een gesprek over hoe het kwaad zich nu manifesteert, we gaan in op welke rol persoonlijkheid, empathie en omstandigheden spelen als mensen overgaan tot kwade daden en onderzoeken wat we kunnen leren van deze werken en de geschiedenis. Abram de Swaan, essayist en hoogleraar sociale wetenschap aan de Universiteit van Amsterdam, schrijft in Compartimenten van vernietiging over genocidale regimes en hun daders. Hij plaatst kritische noten bij Arendts Banaliteit van het kwaad en het beroemde Milgram-experiment. In 2008 ontving hij de P.C. Hooftprijs voor zijn oeuvre. Miriam Rasch schrijft essays en recensies, onder andere voor De Groene Amsterdammer, Athenaeum, NRC Handelsblad en De Gids. In juni 2017 verscheen haar essaybundel Zwemmen in de oceaan: Berichten uit een postdigitale wereld. In 2015 won ze de Jan Hanlo Essayprijs Klein. Sinds juni 2012 werkt Rasch voor de Hogeschool van Amsterdam, waar ze onderzoek doet bij het Instituut voor Netwerkcultuur en lesgeeft in filosofie en media bij de opleiding Media, informatie en communicatie.
Bo Tarenskeen is schrijver, regisseur, toneelspeler en medeoprichter van Theater Na de Dam. In 2015 maakte hij zijn eerste avondvullende muziektheatervoorstelling, EICHMANN, een opera over de vrije wil. Een ontmoeting tussen neurofilosofie, muziek en theater. Dit programma wordt georganiseerd in het teken van het Harry Mulisch Festival en is een samenwerking tussen het Harry Mulisch Huis en De Balie. Redactie: Ianthe Mosselman
Foto Miriam Rasch: Merlijn Doomernik