Emeritus hoogleraar Maaike Meijer en essayist Bas Heijne gaan in gesprek over Freuds essay Het onbehagen in de cultuur. Freud schreef dit essay in 1930, vlak voordat Stalin en Hitler hun macht definitief vestigden. Wordt onze tijd en cultuur eveneens gekenmerkt door een onbehagen en waar bestaat dat uit? Wat vertelt Het onbehagen in de cultuur ons over de huidige tijd?
In zijn essay stelt Freud dat cultuur noodzakelijkerwijs onbehagen met zich meebrengt. Om samen te kunnen leven in grotere vreedzame verbanden moeten onze driften – seksualiteit en agressie – worden onderdrukt. Dat heeft een hoge prijs, vandaar het onbehagen. Het beteugelen van de doodsdrift krijgt in Het onbehagen in de cultuur veel aandacht.
In een speciaal voor deze avond geschreven essay gaat Meijer in op de vraag wat literaire verbeeldingen van de doodsdrift ons te zeggen hebben. Het zijn vaak mannelijke helden die ten onder gaan in geweld. Is de doodsdrift een mannelijke drift? Helpt het concept doodsdrift überhaupt wel bij het begrijpen van mannelijke destructiviteit? Meijer zoekt het eerder in het onvermogen om te gaan met verlies en stelt een andere visie op ‘castratie’ voor: leven met een tekort is de menselijke conditie. Verlies nemen betekent een afscheid van de illusies van mannelijkheid. Hierna gaat ze in gesprek met publicist Bas Heijne, die al eerder uitgebreid over onbehagen en Het onbehagen in de cultuur schreef.
Maaike Meijer is neerlandicus, literatuurwetenschapper en emeritus hoogleraar genderstudies. Ze schreef onder andere de zeer geprezen biografie van M. Vasalis (2011) en in 2018 verscheen haar biografie van F. Harmsen van Beek onder de titel ‘Hemelse mevrouw Frederike’.
Bas Heijne is schrijver, vertaler en essayist. In 2017 ontving hij de P.C. Hooftprijs voor zijn beschouwende proza. In 2016 verschenen zijn essays Onbehagen en Mens of Onmens. In 2018 maakte hij de vierdelige serie Onbehagen, waarin hij onderzoekt waarom de idealen van onze beschaving steeds verder onder druk komen te staan.
Publieke Intellectuelen
De rechtsstaat, haar vrijheden en verworvenheden staan onder druk, in Europa en daarbuiten. De ideologische tegenstellingen in de samenleving groeien, wat leidt tot polarisatie. Hoe moeten onze rechtsstaat en democratie eruit zien, hoe gaan we om met ondermijning van de rechtsstaat? In deze programmaserie onderzoeken we met hedendaagse denkers, schrijvers en politici essays en ideeën van invloedrijke schrijvers uit de vorige eeuw en kijken we wat van we van hun ideeën over vrijheid, democratie en de rechtsstaat kunnen leren