Anna Blaman – een schrijver om niet te vergeten
De jaren veertig van de vorige eeuw waren een vruchtbare periode voor de Nederlandse literatuur. Hoewel met de zelfmoord van Menno ter Braak en E. du Perron aan het begin van de oorlog twee invloedrijke schrijvers verloren gingen, stond een nieuwe generatie al klaar om te debuteren. Naast de grote drie (Reve, Hermans en Mullisch) maakte het lezend publiek in deze tijd ook kennis met het werk van Anna Blaman, een pseudoniem van Johanna Petronella Vrugt.
Blamans werk kenmerkte zich vanaf het begin door een grote focus op de liefde en onvervulde verlangens. In haar eerste roman Vrouw en vriend, die in 1941 verscheen, komen deze thema’s al duidelijk naar voren, net als in Eenzaam avontuur (1948).
Net als bij het vroege werk van bijvoorbeeld Reve, waren critici destijds niet onverdeeld enthousiast over de boeken van Blaman. Het was niet eens zozeer de lesbische liefde die Blaman – zelf openlijk lesbisch – in haar werk verdedigd, waar recensenten moeite mee hadden, maar vooral de alles overheersende erotiek die haar personages in haar greep houdt.
Hoewel haar openlijke vrouwenliefde in de jaren veertig en vijftig behoorlijk baanbrekend was, stond Blaman niet te boek als een uitgesproken voorvechter voor homo- of vrouwenrechten. Liever maakte ze haar ideeën op subtielere wijze kenbaar. Zo verwerkte ze haar eigen gevoelens en denkbeelden over liefde en erotiek in Eenzaam avontuur in het mannelijke, heteroseksuele personage Bart Kosta, dat ze deels op zichzelf baseerde.
Later in haar carrière kreeg Anna Blaman wel de waardering die ze verdiende, en die haar een prominente plaats in de literatuurgeschiedenis opleverde. In 1956 kreeg ze de P.C. Hooftprijs voor haar gehele oeuvre. In datzelfde jaar won ze de Prozaprijs van de Gemeente Amsterdam voor haar roman Op leven en dood. Simon Vestdijk plaatste het werk van Blaman boven dat van de meeste van haar mannelijke collega’s, en noemde Eenzaam avontuur ‘een meesterwerk’.
In 1960 overleed Blaman op 55-jarige leeftijd aan een hersenembolie. Ze liet daardoor een bescheiden maar belangrijk oeuvre achter. In de decennia na haar dood dreigde de vergetelheid, maar sinds het begin van deze eeuw vindt er een opleving plaats in de waardering van haar werk, die tot de dag van vandaag voortduurt.
Speciaal voor deze editie van onze serie Publieke Intellectuelen schreef Franca Treur een essay, dat ze op 7 november in De Balie voordraagt. Treur gaat in op het erotische en psychologische karakter van Blamans werk, en vraagt zich af wat Blamans thema zou zijn als ze in 2021 zou hebben geleefd. Programmamaker Ianthe Mosselman en Groene Amsterdammer-redacteur Marja Pruis gaan met Treur in gesprek over het toonaangevende oeuvre van Blaman.
