De falende rechtsstaat & Mohamedou Ould Slahi
The war on terror van George W. Bush, begon na de aanslagen van 9/11 (2001). De Amerikaanse overheid nam zich voor om actief terrorisme te bestrijden. Personen die vermeende banden met terroristische organisaties onderhielden, of op andere gronden verdacht waren, werden zonder pardon opgepakt. Onder dwang werden deze gevangen middels Extraordinary Rendition Flights (ERF’s) naar gevangenissen overgebracht op diverse locaties buiten Amerika. Daar zijn velen van hen jarenlang vastgehouden zonder enig vorm van proces of zelfs een aanklacht. Zo werd in 2002 Guantánamo Bay op Cuba geopend, buiten het Amerikaans grondgebied waar het Amerikaanse recht niet geldt. Middels zware mishandelingen werden verklaringen afgedwongen op basis waarvan de overheid hen probeerde te veroordelen en hun handelen te rechtvaardigen.
Ook speciale eenheden van Europese landen zijn, onder de radar, betrokken geweest bij deze Extraordinary Rendition Flights. Op Duitsland, Italië en Spanje na, hebben overige Europese landen hun betrokkenheid in dezen tot op heden niet onderzocht. Ook onze overheid heeft enige betrokkenheid altijd ontkend.
Personen mogen niet enkel op grond van verdenking gevangengenomen worden, laat staan gemarteld, dat druist in tegen de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens. Een basisrecht dat in The war on terror regelmatig geschonden is.
De omstandigheden waarin gedetineerden in Guantánamo Bay zich bevonden, zijn voor het grote publiek lang onzichtbaar geweest. Tot er foto’s van de gevangen in oranje pakken verschenen – uitgemergeld en duidelijk mishandeld. President Barack Obama maakte de sluiting van de gevangenis een van de speerpunten van zijn campagne. Dit heeft zijn vruchten enigszins afgeworpen, want het merendeel van de gevangen is toen naar vijftig omliggende landen (waaronder de VS) overgeplaatst. Toch zitten tot op de dag van vandaag nog zo’n veertig gedetineerden vast op Guantánamo Bay. President Biden – vierde in de reeks presidenten sinds de War on Terror, heeft gezegd de gevangenis nog voor het einde van zijn presidentschap te sluiten. Wordt dit weer een loze belofte van een falende rechtsstaat?
Het leven van Mohamedou Ould Slahi legt deze falende rechtsstaat pijnlijk bloot. Zijn levensverhaal kan gezien worden als de beademing van mensenrechtenschending. Ould Slahi is een Mauritaanse staatsburger die veertien jaar vastzat in Guantánamo Bay, onder erbarmelijke omstandigheden, voor vermeende banden met Al Qaida.
‘We hebben het altijd over vrijheid om iets te doen, of te zijn. Vrijheid om te kiezen, vrijheid om een bepaalde seksuele geaardheid te hebben…. Maar we hebben het nooit over vrijheid ván dingen. Vrijheid van haat, vrijheid van rancune… Dat is een soort vrijheid die de overheid je niet kan bieden. Dat is een vorm van vrijheid die je alleen aan jezelf kan geven. Er is geen wet tegen haat. Je kan haten wie je wil. Er is geen wet die je dwingt om andere mensen te vergeven.’
Tijdens zijn opsluiting in Guantánamo Bay kreeg hij het voor elkaar om samen met auteur Larry Siems, zijn memoires uit te geven: Guantánamo Diaries. In het Engels dat Ould Slahi leerde in de gevangenis schreef hij een manuscript dat vervolgens pagina voor pagina door het Amerikaanse leger gecontroleerd werd. Het leger deed ongeveer 2500 aanpassingen. Siems bewerkte het handgeschreven manuscript en bracht het uit, terwijl Ould Slahi, nog steeds zonder aangeklaagd te zijn, vastzat in Guantánamo. Advocaat Nancy Hollander verdedigde Ould Slahi, die al jaren gebukt ging onder illegale martelmethodes: seksuele vernedering, slaapdeprivatie, mishandeling, waterboarden, bedreiging, een nepexecutie. Op 17 oktober 2016 is Ould Slahi, na een lange strijd van Hollander uiteindelijk vrijgelaten. Hier begon Ould Slahi zijn weg naar vergiffenis en raakte zelfs bevriend met een van de bewakers, Steve Wood. Vijf jaar na zijn vrijlating werd de film The Mauritanian uitgebracht – geregisseerd door Kevin Macdonald. Een zinderende vertaling van de falende rechtsstaat.
Het Westen pretendeert vaak een baken van vrijheid te zijn – een plek waar democratie en het recht altijd zegevieren. Door het verhaal van Ould Slahi vragen we ons af: klopt dat wel? Zijn we in het Westen echt zo humaan en eerlijk als we pretenderen? Wie kan dit vraagstuk beter onderzoeken dan Ould Slahi zelf, dacht De Balie. Daarom organiseren we een vierdelige serie in De Balie, met o.a. zijn voormalig advocaat Nancy Hollander, bewaker Steve Wood, regisseur Kevin Macdonald en auteur Larry Siems.
Wat kunnen we leren van het verhaal van Mohamedou Ould Slahi? Hoe is het met onze huidige rechtsstaat gesteld? Worden mensenrechten nog goed genoeg beschermd?
Mohamedou gaat tijdens zijn residentschap in De Balie live gesprekken voeren met o.a. de regisseur van de film The Mauritanian, Kevin Macdonald. Ook staat het programma met de auteur van zijn boek Guantánamo Diary, Larry Siems, op de planning.
Mohamedou in gesprek met:
Mohamedou X Larry Siems
20 jaar Guantánamo Bay met Mohamedou Ould Slahi