Ouders, leerkrachten en experts aan het woord

Bijeenkomst – Op maandagavond 10 februari kwamen er in een uitverkochte Grote Zaal van De Balie tientallen mensen bijeen om te praten over kansenongelijkheid in het Amsterdamse basisonderwijs, het nieuwe onderzoek van De Balie Live Journalism. Leerkrachten, ouders, schoolbestuurders en experts deelden ervaringen en brainstormden over oorzaken en oplossingen van het steeds groter wordende probleem. De onderzoeksredactie van De Balie wil de komende maanden kansenongelijkheid aan de kaak stellen met portretten, artikelen, debat en theater.

Kansenongelijkheid is een ‘veelkoppig monster’, waarvan zo’n eenentwintig verschillende definities bestaan, zegt spreker en onderwijssocioloog Iliass el Hadioui. Maar de meeste definities zijn volgens hem onbruikbaar. Volgens El Hadioui is er sprake van kansenongelijkheid als kinderen met gelijke cognitieve capaciteiten niet dezelfde kansen krijgen binnen het onderwijs. Het gaat volgens hem niet om het van tevoren verdelen van groepen op basis van ras of etniciteit. De aanpak van kansenongelijkheid ligt vooral op school, in de klas, bij leerkrachten.

Ouders, leerkrachten, schoolbestuurders en andere geïnteresseerden deelden ervaringen en spraken over hoe zij met kansenongelijkheid te maken krijgen. Zij spraken over onder meer ongelijkheid tussen scholen in verschillende regio’s binnen Amsterdam, bijles en Cito-trainingen en hoge verwachtingen van ouders. Ook het lerarentekort was volgens de aanwezigen een belangrijke factor voor de groeiende kansenongelijkheid. “Op de school van mijn zoon is de onderwijsassistent wegbezuinigd en leraren hebben zelf geen tijd om hem individueel te helpen met zijn rekenen. Als wij geen bijles hadden kunnen betalen had hij nu ook een achterstand gehad,” vertelde een bezoeker.

Ouders en leerkrachten aan het woord
De verhalen van twee aanwezigen, ouder Stella de Swart en leerkracht Sunita Konings, werden in het bijzonder naar voren gehaald door Luuk Ex, van Live Journalism, in een kort interview. Stella de Swart vertelde het verhaal van haar twee kinderen die vanwege financiële tegenslag kansen misliepen op de basisschool. Zo konden haar kinderen niet overblijven, wat voor hen een belangrijk moment van de dag was omdat zij toen niet konden afspreken met vriendjes en vriendinnetjes. Haar zoon bleek ook een leerachterstand te ontwikkelen, maar de weg naar hulp was moeizaam en prijzig. Voordat hij verder geholpen kon worden moest er vastgesteld worden of hij dyslexie heeft: ‘’Alsof er eerst een etiket opgeplakt moet worden voordat iemand hem verder kon of wilde helpen,’’ sprak Stella de Swart.

Sunita Konings geeft les op een basisschool in Geuzenveld en vertelde dat het lerarentekort sterk voelbaar is op kwetsbare scholen. Wanneer ouders beschikken over geld kunnen mensen zichzelf makkelijker redden, maar als dit er niet is ligt er veel druk op de school. Als er vanuit de school geen extra lessen worden geregeld voor kinderen die een achterstand hebben opgelopen, zullen zij dit waarschijnlijk nergens anders kunnen inhalen. Dit staat in contrast met kinderen (ook zonder een leerachterstand) die Cito-trainingen krijgen van gespecialiseerde bijlesbedrijven.

Vanuit de zaal zijn er verschillende verbeterpunten en mogelijke oplossingen naar voren gekomen. Volgens sommigen moet de focus in het onderwijs meer gericht zijn op het kind en de individuele behoeften. Volgens hen kan dit worden bereikt door samenwerking van experts, leerkrachten en betrokken ouders. Anderen richtten zich meer op de rol van de leerkracht en de mogelijkheid voor leerkrachten van andere vakgenoten te leren. Ook verdienen zij meer beloning voor hun werk en moet er worden nagedacht over betaalbare huisvesting zodat leerkrachten in de stad kunnen blijven wonen. Van schoolbesturen en scholenkoepels wordt meer innovatie, transparantie en communicatie verwacht. Daarnaast bestaan er binnen de maatschappij nog te veel vooroordelen over kinderen met laagopgeleide ouders of een migratieachtergrond en wordt HAVO/VWO-advies nog vaak beschouwd als eis waar leerlingen aan moeten voldoen.

Amper evaluaties
Guuske Ledoux is wetenschappelijk directeur van het Kohnstamm instituut en onderzoekt effecten van onderwijsvernieuwingen. Het is lastig, zei zij, om substantieel onderzoek te doen omdat je na een paar jaar vaak niks meer hoort over ingevoerde vernieuwingen. Maar de mogelijkheden zijn er wel, want er komt steeds meer geld beschikbaar voor onderzoek. Volgens Ledoux is de wil om het probleem aan te pakken er zeker en doen scholen graag mee. Volgens haar kunnen leerkrachten die iets willen doen aan de kansenongelijkheid het best bij zichzelf nadenken waar zij een kind kunnen helpen en wat zij missen vanuit hun achtergrond dat andere kinderen wel mee krijgen. Daarnaast vindt zij het belangrijk dat scholen de wereldoriëntatie van de leerlingen vergroten.

Was je aanwezig bij de bijeenkomst en ben je benieuwd wat er aan de verschillende tafels is besproken? We hebben de belangrijkste punten voor je op een rij gezet:

• Ouders weten vaak niet de weg te vinden waar ze hulp kunnen krijgen. Bijvoorbeeld waar ze ondersteuning kunnen krijgen voor sport of een goede fiets.
• Niet alle schooldirecteuren weten hoe ze subsidie aan moeten vragen.
• Ouders en onderwijsprofessionals maken zich zorgen over ongekwalificeerde docenten die voor de klas staan.
• Docenten voelen zich onder druk gezet, krijgen steeds meer op hun bordje. Vaak zijn ouders zich hier niet bewust van.
• Onderschatting van leerlingen zorgt voor ongelijke kansen. Aan de andere kant kunnen hoge verwachtingen en druk vanuit ouders zorgen voor faalangst.
• In het onderwijs ligt de nadruk op cognitieve vaardigheden. Praktische vaardigheden zouden meer op waarde geschat kunnen worden in het onderwijs.
• Sommige ouders zijn nu eenmaal niet betrokken bij onderwijs, erken dat probleem. “Erken dat er ouders zijn die het geen zier interesseert.”
• Het gedrag van kind en ouder beïnvloedt de beeldvorming van de docent. Een kind dat vaak te laat komt of een ouder die weinig zichtbaar is: het beïnvloedt misschien ten onrechte de beoordeling van het kind.
• Labels en hokjes zoals ADHD kunnen stigmatiserend werken en bieden geen garantie voor hulp.
• Er zou meer transparantie moeten komen over hoe een schooladvies bepaald wordt. “Ik had net zo goed een envelop thuis kunnen krijgen.”
• Leerkrachten zouden meer ondersteuning kunnen krijgen bij het contact met ouders. De sfeer op school wordt soms ervaren als gesloten.
• Het is cruciaal voor kinderen dat ze geloven in hun eigen kunnen en zich “echt Amsterdammer voelen”.
• Leerkrachten en scholen moeten de verzorging van basisvakken zoals rekenen, taal en begrijpend lezen, goed op orde hebben. Daarvoor zijn goede vakdocenten nodig.

Deze bijeenkomst was de eerste in een reeks debatten over kansenongelijkheid in het basisonderwijs. De komende maanden gaat Live Journalism verder met de zoektocht naar interessante verhalen.

Ben je ouder en wil je je verhaal kwijt? Mail naar
livejournalism@debalie.nl