Het spook van gender

Een avond over Judith Butler en gender in het publieke debat

Programmamaker en moderator

Rokhaya Seck

Aan de hand van Judith Butlers nieuwste boek Wie is er bang voor gender? gaan we met Nederlandse denkers in gesprek over gender en de opkomst van de antigenderbeweging in Nederland.

In Wie is er bang voor gender? stelt de Amerikaanse filosoof Judith Butler dat gender in het publieke debat een ‘fantasma’ is geworden, een spookbeeld waar conservatieve bewegingen allerhande angsten op projecteren – om die angstbeelden vervolgens voor het karretje van reactionaire politiek te spannen.

Ook in Nederland laat de ‘antigenderbeweging’ steeds luider van zich horen. Zo demonstreerde een homobelangenorganisatie zij-aan-zij met extreemrechtse groeperingen tegen een voorleesuurtje door twee dragqueens. Gewapend met leuzen als ‘genderideologie = pedofilie’ en ‘Stop de LHBTI-propaganda’ voerden ze actie. Ook stond half Nederland op zijn kop toen bij een wetswijziging het woord moeder vervangen leek te worden door ouder.

In diens boek onderzoekt Butler hoe gender zo gepolitiseerd is geraakt en doet een aanzet om het begrip gender terug te claimen. Butler wil zo tot een genderopvatting komen die bevrijdend in plaats van beangstigend is. In De Balie gaan we met Butlers boek onder de arm met Nederlandse denkers in gesprek over gendergelijkheid en op zoek naar nieuwe progressieve allianties in een wereld die steeds conservatiever wordt.

Verspreiding van het genderfantasma is voor bestaande machtsinstellingen – staten, kerken, politieke bewegingen – een manier om mensen angst aan te jagen zodat ze weer in hun gelederen terugkeren, censuur aanvaarden en hun angst en haat op kwetsbare gemeenschappen richten.
Judith Butler in ‘Wie is er bang voor gender?’

Over Judith Butler
Judith Butler (1956) is een Amerikaanse filosoof verbonden aan de Universiteit van Berkeley, Californië. In de jaren negentig vergaarde Butler bekendheid met het boek Gender Trouble: Feminism and Subversion of Identity, waarin hen betoogde dat gender perfomatief vormgegeven wordt. Gender verwijst niet naar een essentiële eigenschap maar komt elke dag opnieuw tot stand in praktische handelingen en uitingen. Gender is dus iets wat je doet in plaats van wat je bent, zegt Butler. Butler werd daarmee een van de voornaamste stemmen in wat queer theorie is gaan heten. In 2020 heeft Butler aangegeven de voorkeur te geven aan genderneutrale voornaamwoorden.

Over de sprekers

Margriet van Heesch is cultuurwetenschapper en is als senior lecturer verbonden aan de afdeling Sociologie van de UvA. In haar onderwijs en onderzoek analyseert zij intersekse en gendervraagstukken, queerness, lhbtqia+ en seksualiteit. Ze vertaalde Who’s Afraid of Gender? naar het Nederlands en schreef De Kleine Butler.

Valentijn De Hingh is schrijver en DJ. Voor De Correspondent schrijft ze over identiteit. In 2019 werkte ze mee aan ‘Halfgoden,’ een reportage over de transgender personen in India die werd uitgezonden bij Canvas en VPRO. Het is haar missie om hedendaagse discussies over identiteit begrijpelijk en bespreekbaar te maken, en uit te leggen waarom deze ertoe doen voor iedereen.

Tim van de Grift werkt als psychiater-seksuoloog en onderzoeker. In zijn onderzoekswerk aan het Amsterdam UMC richt hij zich op psychische gezondheid en minderheidsstresservaringen van trans- en interseksepersonen. Hij is één van de oprichters van Kaleidos, een Amsterdamse GGZ-instelling voor LHBTIQ+-personen.

Bappie Kortram is visual designer en plus size model. Hij is medeoprichter van het online platform Kutmannen, waar hij als host alles bespreekt rondom transgender zijn. Hun missie is het onbegrip over trans-personen om te draaien naar begrip door middel van luchtige gesprekken. Als ontwerper gebruikt hij zijn persoonlijke verhaal om inclusiever design te ontwikkelen.

Kunstenaar Sharan Bala houdt zich bezig met de sociale concepten die er toe geleid hebben dat diens gezonde intersekse lichaam is gemedicaliseerd. Op multimediale wijze (o.a. scupturen, tekeningen, installaties) bevraagt hen machtsstructuren, de medische blik en politieke en sociale opvattingen over sekse. Deze zomer was Sharan te zien in de documentaire Kiezen, snijden, zwijgen (VPRO), die hen mede geregisseerde.