Veronica Baas over: Dealing with Russia
“Het gespleten beeld dat het Westen van Rusland heeft fascineert me”
In de vroege ochtend van 24 februari kondigde Poetin op de Russische staatstelevisie een ‘speciale militaire operatie’ aan. Onmiddellijk daarna viel het Russische leger Oekraïne binnen. Programmamakers Gatool Katawazi en Veronica Baas hadden een paar maanden daarvoor, toen er zich een Russische troepenmacht van 100.000 man sterk verzamelde aan de Oekraïense grens, bij de NAVO financiële steun aangevraagd voor een programma over Rusland. “We dachten toen, net als iedereen dat het zo’n vaart niet zou lopen. Wel zagen we dat het een nieuw pressiemiddel was dat Poetin inzette en we waren benieuwd hoe de EU en de NAVO daarop zouden reageren.”
Dat het anders ging dan verwacht weten we nu. “Het programma bleek nog relevanter maar moest wel een andere insteek krijgen. We proberen eigenlijk verschillende aspecten van hoe Het Westen naar Rusland kijkt en hoe Rusland naar zichzelf kijkt te vangen in deze reeks. Daarbij vinden we het belangrijk om onze West-Europese blik kritisch onder de loep te nemen. Neem bijvoorbeeld de manier waarop de Russen omgaan met hun onmiskenbaar gewelddadige verleden. De Sovjet-Unie kwam in de Tweede Wereldoorlog als winnaar uit de bus, maar met enorme verliezen. Stalin heeft een groot deel van zijn eigen bevolking over de kling gejaagd. Daar wordt in Rusland niet over gepraat. We vinden dat raar omdat we gewend zijn aan de manier waarop bijvoorbeeld Duitsland met zijn oorlogsverleden omgaat. Maar het feit dat er niet over gepraat wordt, hoeft niet te betekenen dat er sprake is van onverwerkt trauma. Wat betekent het wel?”
“De patriarch van Rusland is nu misschien wel de grootste propagandist van Poetin”
Dat is één van de vragen die aan bod komen in de tweede deel van de serie Dealing with Russia: de invloed van geschiedenis en cultuur. Hoe beslis je als programmamaker welke facetten van een onderwerp aandacht verdienen? “Het begint altijd vanuit iets wat je zelf interessant vindt of waarvan je wil weten hoe het precies zit. Zelf was ik gefascineerd door dat gespleten beeld dat het Westen heeft van Rusland. Aan de ene kant grote schrijvers, het Rode plein en pracht en praal. Aan de andere kant de grauwe Sovjet-Unie en dan nu die gruwelijke beelden van Bucha met alleen maar lijken. Het lijken wel totaal verschillende werelden.” Met die tegenstrijdigheid als uitgangspunt nam Veronica de geschiedenis en cultuur van Rusland kritisch onder de loep: “Rusland heeft cultuur altijd hoog in het vaandel gehad. Denk aan het Russische ballet, Russische schrijvers zoals Tolstoj en Dostojevski. Kunstenaars en schrijvers werden door Russische tsaren en later door Poetin ook gebruikt om de waarde van de Russische staat uit te dragen. Maar tegelijkertijd waren die kunstenaars juist mensen die deden waar ze zin in hadden. Dat spanningsveld maakt het interessant. Iets soortgelijks geldt voor godsdienst. Religie kent een lange geschiedenis in Rusland. Totdat het in de Sovjettijd godsdienst ineens gescheiden werd van de staat, want in Marx z’n woorden: religie is opium voor het volk. Het communisme is atheïstisch. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie is de Russisch-orthodoxe kerk langzaam weer door Poetin naar voren geschoven en omarmd. Zo ver dat de patriarch van Rusland nu misschien wel de grootste propagandist voor Poetin is.”
Vervolgens moeten de juiste sprekers bij een onderwerp worden gevonden. “Ik zou niet weten hoe mensen dit werk deden voordat er Google was. Op basis van mijn Google search stel ik een wensenlijst op. In het geval van deze programmareeks hadden we veel budget en dan kun je groot denken. Dan kun je dus een grote expert uit het buitenland laten komen zoals we in de eerste editie hebben gedaan met Robert D. Kaplan. Wanneer je zo’n grote spreker hebt bouw je het programma echt om de spreker heen. Terwijl we bij het programma over religie en cultuur eerder andersom te werk zijn gegaan. Dan staat het programma al en ga je daarna sprekers zoeken die erbij passen.”
Op de vraag of ze nog iets wil toevoegen zegt Veronica dat het optreden van de in Rusland geboren top celliste Maya Fridman niet moeten vergeten te noemen. “Als je een programma maakt over kunst en muziek moet je die kunst tonen. Ze zal verschillende muziekstukken laten horen. Een romantisch muziekstuk van Rachmaninov, een meer funky stuk van Sjostakovitsj en vanuit het religieuze perspectief een moderne psalm.
Dealing with Russia: de invloed van geschiedenis en cultuur is dinsdag 21 juni te zien. Lees hier meer over het programma.
Programma’s in De Balie:
Bringing Albania to the EU has been the main political promise of Edi Rama, Prime Minister of Albania. But doing business with Brussels, is ´like waiting for Godot´, said Edi Rama. Since Albania gained candidate status to EU membership in 2014, the country has been waiting for concrete steps from Brussels to start the long
In de ogen van Poetin vormt de Oekraïense staat niet alleen een militaire of economische bedreiging voor Rusland, maar ook een gevaar voor de nationale identiteit. De Russische president rechtvaardigt zijn agressie tegenover Oekraïne door te verwijzen naar de Tweede Wereldoorlog of te refereren aan het Middeleeuwse Rijk van Kiev, de opgevoerde bakermat van de
Mohamedou Ould Slahi – who did not get charged – spent fourteen years in Guantánamo Bay. Despite his horrible imprisonment and decreased confidence in humanity, he has found a way to go on. During his imprisonment, his autonomy was taken away from him. Now, he refuses to be defined by this for the rest of
